|
|||
|
Katarzyna Owczarek |
|||
|
|
|||
| Jednym
z popularnych działań o charakterze profilaktycznym jest Krucjata
Wyzwolenia Człowieka. Zrzesza ona około 100 tys. osób, przeważnie
młodych. Skuteczność i atrakcyjność programu Krucjaty skłania do
przyjrzenia się i porównania jej z założeniami modelu NIDA -
wielopoziomowego programu profilaktyki uzależnień opracowanego w
Narodowym Instytucie ds. Uzależnień w Stanach Zjednoczonych. Opiera się
on na jednej z koncepcji profilaktyki, której najważniejszym zadaniem
ma być towarzyszenie młodemu człowiekowi w rozwoju i dojrzewaniu w taki
sposób, aby uchronić go od patologii i umożliwić stawanie się zdrowym,
w pełni produktywnym członkiem społeczeństwa. Okazuje się, że podstawowe zadanie jakim jest towarzyszenie młodemu człowiekowi w rozwoju i dojrzewaniu, jest zbliżone do programu proponowanego przez Krucjatę. Konstrukcja nowoczesnego programu profilaktycznego wymaga wiedzy i doświadczenia. Potrzebna jest również dokładna znajomość potrzeb grupy, do której skierowany jest program. Nowoczesny program profilaktyczny powinien być przede wszystkim modelem integralnym, to znaczy obejmującym całą sytuację współczesnej młodzieży. Decydującym czynnikiem powinna być promocja dojrzałych postaw w najważniejszych dziedzinach życia. To, co najbardziej wyróżnia integralny model profilaktyki, to położenie nacisku na całkowitą abstynencję podjętą w wieku rozwojowym oraz zrezygnowanie na całe życie z sięgania po używki, jakimi są narkotyki. Taki model prowadzi do dojrzałej i odpowiedzialnej postawy życiowej poprzez wychowanie dzieci i młodzieży w abstynencji. Dokładnie takie założenia sformułowane są w Krucjacie Wyzwolenia Człowieka. Program Krucjaty jest skierowany do ludzi dorosłych, ale też do młodzieży, dlatego przyjrzymy się efektywności strategii Krucjaty, jako skutecznego programu profilaktycznego dla ludzi młodych. Aby zrealizować ten cel porównamy istniejący już program profilaktyczny, jakim jest Krucjata, z etapami konstruowania programu profilaktyki uzależnień według NIDA. Pierwsza faza, w której rozpoznawane są potrzeby osób, powstawała przez lata pracy ks. Franciszka Blachnickiego z dziećmi i młodzieżą. Złożyły się na to doświadczenia zdobyte w harcerstwie, przy pracy apostolskiej w Krucjacie Wstrzemięźliwości oraz wieloletnie prowadzenie Oaz Żywego Kościoła z młodzieżą i dorosłymi. Ks. Blachnicki postulował podjęcie diakonii wyzwolenia na rzecz całej polskiej młodzieży i narodu; przygotowanie do służby wyzwolenia z nałogów społecznych - zwłaszcza nałogu alkoholizmu - oraz ze wszelkiego zakłamania i lęku, który nie pozwala człowiekowi urzeczywistniać siebie zgodnie z wzniosłym powołaniem osoby, aby stać się nowym człowiekiem na wzór Niepokalanej Matki Chrystusa i Kościoła. Podjęcie przygotowawczych działań organizacyjnych osiągnęło swój szczyt po audiencji pożegnalnej dla Polaków z 23 października 1978 r., gdy Jan Paweł II zwrócił się bezpośrednio z prośbą do Polaków, aby przeciwstawiali się wszystkiemu, co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa, co czasem może aż zagrażać jego egzystencji. Pierwsze czynności obejmowały narady z gronem działaczy z Zakroczymia, próbne serie oaz rekolekcyjnych diakonii wyzwolenia (styczeń i luty 1979 r.), referaty i dyskusje sesji specjalnej IV Krajowej Kongregacji Odpowiedzialnych Ruchu Światło-Życie w Kalwarii Zebrzydowskiej, wreszcie próbę parafialnych rekolekcji wyzwolenia przeprowadzoną w Zakopanem-Olczy. Omówiono dotychczasowe problemy i przeprowadzono wnikliwe analizy sytuacji w Polsce, zwłaszcza dotyczącej problemu alkoholizmu. Ks. Blachnicki odwoływał się do naukowych analiz statystycznych, prowadzonych przez różne ośrodki badawcze. Do podjęcia Krucjaty na tak szeroką skalę przyczyniła się między innymi dramatyczna prognoza PAN z raportu "Polska 2000". Przedstawione wyniki zostały opublikowane w podręczniku Krucjaty z 1979 r. Z pewnością brzmiały one bardzo groźnie i rzeczywiście zapowiadały realne niebezpieczeństwo samozniszczenia narodu polskiego. W 1986 roku trzeba było zaktualizować poprzednie oceny sytuacji. Do podręcznika Krucjaty, w rozdziale poświęconym analizie aktualnej sytuacji społecznej, dodano nowe informacje. W roku 1997 ponownie zaktualizowano podręcznik Krucjaty. Zarysowała się bowiem istotna zmiana sytuacji pod względem rozmiaru problemów alkoholowych w Polsce: jakkolwiek prognozowana przez PAN przed kilkunastu laty wizja "równi pochyłej" w ilości spożywanego alkoholu nie ziściła się w sensie ilościowym, to zagrożenie problemami alkoholowymi jest wcale niemniejsze. Powstaje bowiem błędne koło: często obserwowane upijanie się skłania ogół społeczeństwa do opinii, że to w Polsce coś normalnego. Ta opinia z kolei przyczynia się do szybszej inicjacji alkoholowej ludzi młodych. Właśnie sytuacja ludzi młodych budzi szczególny niepokój. Wszystkie dostępne wskaźniki zdają się sugerować, że młodzież pije dużo i niszcząco. [...] Około 15% ludzi młodych aktualnie przegrywa swoje życie wchodząc w intensywny kontakt z alkoholem. Straty te nie polegają na rosnącym ryzyku uzależnienia, ale dotyczą praktycznie całości życia młodych ludzi. Jednocześnie jednak istnieje w młodym pokoleniu wyraźny trend innej grupy młodzieży, zmierzający do ograniczenia spożycia (np. około 60% młodzieży chce podwyższenia granicy wieku zezwalającego na zakup alkoholu; por. badania programu "Sonda 21"). W tym momencie wkracza na scenę przemysł reklamowy, który w interesie biznesu alkoholowego stara się, aby wzorem dla całego młodego pokolenia była raczej grupa pijąca niż trzeźwa. Oznacza to, że oceny i gromadzone informacje od początku trwania programu były stale aktualizowane, adekwatnie do zmieniającej się sytuacji w Polsce. Stopień zagrożenia spowodował apel ks. F. Blachnickiego do wszystkich ludzi dobrej woli, a zwłaszcza członków Ruchu Światło-Życie, nie tyle o intensyfikację środków i metod stosowanych przy rozwiązywaniu zaistniałych problemów, ale o poszukiwanie i jak najszybsze znalezienie nowych metod, które skutecznie zahamują istniejące i szerzące się zło. Faza druga polega na określeniu filozofii profilaktyki i roli, jaką mają odegrać profesjonaliści i wolontariusze, określeniu roli lokalnych uwarunkowań społecznych, a także ocenie podstaw prawnych. Aby program był skuteczny i nowoczesny powinien uwzględniać obok profesjonalistów również wolontariuszy. Można nazwać ich "pomagaczami" - cechą wspólną ochotników jest wzorzec osobowy, w którym dominuje potrzeba niesienia pomocy innym, empatia, entuzjazm, szczerość i otwartość, życzliwość, tolerancja i ufność wobec ludzi. Pomoc czy posługa wolontariuszy napotyka często na opór profesjonalistów, dlatego wydaje się konieczne, by prowadzić odpowiednie szkolenia przygotowujące do umiejętnej komunikacji i rozwijania relacji międzyludzkich. W posłudze wolontariatu można wyróżnić dwa typy osób prowadzących pomocników:
Od strony prawnej Krucjata Wyzwolenia Człowieka jest akcją kościelną, odwołującą się do możliwości prawnych stwarzanych przez państwo i samorządy oraz postulującą odpowiednie zmiany prawa. Trzecia faza to ta, w której uwzględniona ma być najskuteczniejsza forma działania. Określa ją opisana w podręczniku Krucjaty tzw. "strategia Krucjaty Wyzwolenia Człowieka". Ma ona wymiar zarówno nadprzyrodzony jak i naturalny. Jest strategią nadprzyrodzoną, gdyż opiera się na Bożym planie zbawienia, którego prawem jest ekonomia zbawcza. Strategia ta jest ściśle związana z ewangelizacją - bez głoszenia zbawienia Chrystusa nie jest skuteczna. Strategia Krucjaty posługuje się też zasadami socjotechniki i organizacją działania. Cechą charakterystyczną jest radykalizm - Krucjata nie zajmuje się jedynie sporadycznym działaniem, ale ogarnia wszystkie stopnie zagrożeń, którym się przeciwstawia. Planowane działania są podejmowane na miarę celów, które muszą być osiągnięte. Krucjata, aby była skuteczna i owocna, zdaniem ks. F. Blachnickiego: musi uwzględniać pochodzące od Boga Stwórcy prawa rządzące rzeczywistością, musi uwzględniać również wszelkie zasady socjotechniki i organizacji działania. [...] Strategia Krucjaty musi się cechować maksymalistycznym realizmem. Nie może zadowolić się jakimś sporadycznym i przypadkowym działaniem [...]. Zresztą dopiero wtedy można mówić o strategii, gdy planuje się, jak prowadzić zwycięską wojnę, a nie tylko jak staczać poszczególne bitwy lub potyczki. W fazie czwartej poprzednio wytyczone cele przełożone zostały na etapy. Konkretnym etapem jest mobilizacja, co w praktyce oznacza zwerbowanie najodpowiedniejszej liczby ludzi zdecydowanych podjąć zadania. Ks. F. Blachnicki proponował, by zwerbowanych było około 10% ogółu dorosłych zdrowych ludzi. Taka ilość byłaby zdolna wpłynąć na zmianę obyczaju społecznego, jakim jest terror alkoholowy. Mobilizacja dokonuje się w sposób konkretny, przez osobiste zgłoszenie się oraz przyjęcie wszystkich zobowiązań członkowskich. Podstawowym zobowiązaniem jest całkowita abstynencja od alkoholu w czasie przynależenia do Krucjaty oraz nieczęstowanie alkoholem i niekupowanie go. Zatem mobilizacja dokonuje się poprzez konkretne czyny wyzwolenia, które w działaniu programu są już realnym osiągnięciem celu, jakim jest walka z alkoholizmem. Drugim zadaniem strategicznym jest formowanie diakonii Krucjaty (według NIDA to pomysł na role dla profesjonalistów i wolontariuszy). Diakonia jest wyodrębnioną grupą, która na cotygodniowych spotkaniach podejmuje konkretne zadania. Kolejnym zadaniem jest formacja członków Krucjaty, która dokonuje się najpierw poprzez formację podstawową (jeden rok) oraz permanentną (trwającą przez cały czas przynależenia do Krucjaty). Formacja odbywa się raz w miesiącu. Członkowie Ruchu Światło-Życie nie muszą w niej uczestniczyć, gdyż w pełniejszym zakresie elementy programu formacyjnego Krucjaty są zawarte w pracy Ruchu. Faza piąta to przygotowanie etapów. Konkretne etapy realizowane w programie to:
Zgodnie ze standardami NIDA w fazie szóstej w Krucjacie:
Faza siódma - wsparcie szkoleniowe, istnieje dzięki korzystaniu z pomocy zewnętrznej. Krucjata otrzymuje między innymi od wyspecjalizowanej agendy rządowej (Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) przygotowanie do prowadzenia programów profilaktycznych oraz do głębszego i bardziej profesjonalnego zaangażowania się w gminną pracę komisji do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych. Jest to współpraca obopólna, gdyż PARPA korzysta z wolontariuszy zaangażowanych w Krucjatę w różnego rodzaju kampaniach. Faza ósma - globalne procedury pomiaru nie zostały jeszcze gruntownie przeprowadzone, widoczny jest jednak ciągły wzrost liczby członków Krucjaty, utrzymuje się stałe zainteresowanie Krucjatą i jej działalnością, na większą skalę organizowane są wesela bezalkoholowe czy warsztaty wodzirejów zabaw bezalkoholowych, przez cały rok napływają z Polski i zagranicy deklaracje włączenia się w program Krucjaty. Faza dziewiąta - określenie potencjalnych trudności. Podstawowym zagrożeniem dla programu jest brak równowagi między strategią nadprzyrodzoną i naturalną. Członkom Krucjaty zdarza się także używać bardzo uproszczonej motywacji uczestniczenia w tym ruchu, odbywa się za mało szkoleń kadry, nie we wszystkich rejonach Polski istnieją aktywne i twórcze palcówki Krucjaty, mało jest również profesjonalistów prowadzących fachową pomoc dla osób szczególnie zagrożonych patologią. Faza dziesiąta - program Krucjaty jest realizowany od 1979 roku - w związku z nowymi zagrożeniami i nową sytuacją społeczną decyzje są podejmowane w gronie odpowiedzialnych za pracę w diecezjach i specjalistów w tzw. Kuźnicy. |
|||
|
Eleuteria nr 88, 4/2011 |
| początek strony |